تحصیل دکتری در کانادا
راهنمای کامل اپلای، پذیرش و هزینه‌ها
تحصیل در مقطع دکتری در کانادا فرصتی منحصربه‌فرد برای همکاری با اساتید و پژوهشگران برجسته و بهره‌مندی از امکانات تحقیقاتی پیشرفته است. علاوه بر این، فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری می‌توانند پس از اتمام تحصیل، با دریافت ویزای کار سه‌ساله در کانادا بمانند و مشغول به کار شوند. پس از یک سال کار و کسب شرایط لازم، امکان اقدام برای دریافت اقامت دائم نیز وجود دارد.
مشخصات کلی دوره دکتری در کانادا
طول دوره: ۴ تا ۶ سال
هزینه تحصیل: سالانه بین ۱۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ دلار کانادا
شرایط سنی پیشنهادی: ۳۰ تا ۴۰ سال
شرایط دریافت بورسیه: حداقل معدل ۱۷ و نمره آیلتس ۶.۵ یا معادل آن
مدرک زبان مورد نیاز: آیلتس ۶.۵ تا ۷ یا معادل آن
شرایط و مدارک لازم برای اپلای دکتری در کانادا
۱. ترجمه مدارک تحصیلی
برای درخواست پذیرش، ارائه ترجمه رسمی مدرک لیسانس و فوق‌لیسانس به همراه ریز نمرات ضروری است. در مرحله اپلای، بیشتر دانشگاه‌ها اسکن مدارک را قبول می‌کنند، اما پس از پذیرش، ارسال نسخه‌های ترجمه‌شده همراه با مهر دادگستری و وزارت امور خارجه الزامی است. این مدارک باید از طرف دانشگاه محل تحصیل در پاکت دانشگاهی مهر و موم شده و مستقیماً به دانشگاه مقصد ارسال شوند.
۲. کارنامه زبان
بیشتر دانشگاه‌های کانادا مدرک زبان انگلیسی زیر را برای پذیرش دکتری قبول می‌کنند:
| آیلتس | حداقل نمره بین ۶.۵ – ۷ |
| تافل | حداقل نمره بین ۸۵ – ۱۰۰ |
| PTE | حداقل نمره بین ۶۰ – ۶۵ |
| دوئولینگو | نمره بین ۱۱۵ – ۱۲۰ |
| مشروط به زبان | خیر |
دانشگاه‌های فرانسوی‌زبان نیز مدارک DALF، DELF، TCF، TEF و TFI را به عنوان مدرک زبان معتبر می‌پذیرند.
۳. رزومه تحصیلی (CV) و کاور لتر
رزومه باید شامل اطلاعات شخصی، سوابق تحصیلی و شغلی، پژوهش‌ها، افتخارات، مهارت‌های زبانی و کامپیوتری باشد. در مقاطع تحصیلات تکمیلی، ارائه اطلاعات دو یا سه استاد برای توصیه‌نامه الزامی است.
۴. انگیزه‌نامه (Statement of Purpose - SOP)
انگیزه‌نامه سندی است که اهداف تحصیلی و حرفه‌ای متقاضی را توضیح می‌دهد و نباید صرفاً تکرار رزومه باشد. این نامه باید تأکید کند که چرا متقاضی برای رشته و دانشگاه مورد نظر مناسب است و چطور تحصیل در این مقطع به اهداف او کمک خواهد کرد.
۵. توصیه‌نامه (Recommendation Letter)
این نامه که معمولاً از سوی اساتید دانشگاهی یا کارفرمایان صادر می‌شود، تأییدیه‌ای بر پیشینه تحصیلی و اخلاقی دانشجو است. دانشگاه‌های کانادا اغلب توصیه‌نامه‌ها را به‌صورت آنلاین دریافت می‌کنند.
۶. نمونه نوشتاری (Writing Sample)
برای برخی رشته‌ها، ارسال نمونه‌ای از مقالات علمی یا بخش‌هایی از پایان‌نامه الزامی است. هر دانشگاه ممکن است دستورالعمل خاصی برای این مورد داشته باشد.
۷. پورتفولیو (Portfolio)
متقاضیان رشته‌هایی مانند معماری و هنر باید پورتفولیوی حرفه‌ای شامل نمونه کارهای خود را ارائه دهند.
۸. چکیده پایان‌نامه ارشد
اگر پایان‌نامه کارشناسی ارشد داشته‌اید، ارائه چکیده آن به دانشگاه توصیه می‌شود، هرچند که الزامی نیست.
۹. مقالات پژوهشی منتشرشده
داشتن مقالات علمی چاپ‌شده در ژورنال‌های معتبر امتیازی مهم در فرآیند پذیرش دکتری محسوب می‌شود. در صورت عدم امکان ارسال مقاله کامل، ارسال چکیده آن کفایت می‌کند.
۱۰. پروپوزال تحقیقاتی (Research Proposal)
برخی دانشگاه‌ها برای پذیرش دکتری، پروپوزال تحقیقاتی (حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کلمه) را درخواست می‌کنند که باید شامل موضوع و روش تحقیق باشد.
۱۱. آزمون GRE یا GMAT
برخی رشته‌های مدیریتی و مالی نیاز به نمره GRE (حداقل ۳۰۰) یا GMAT (حداقل ۵۰۰) دارند.
۱۲. پیدا کردن استاد راهنما (Supervisor)
در بسیاری از دانشگاه‌های کانادا، پیش از اپلای، متقاضی باید با استاد راهنما مکاتبه کند و تأییدیه همکاری دریافت نماید.
۱۳. اسکن پاسپورت معتبر
برای اپلای به دانشگاه‌های کانادا ارائه اسکن پاسپورت الزامی است.
مراحل تحصیل دکتری در کانادا
۱. پیدا کردن استاد راهنما (سوپروایزر)
پیش از اپلای برای دانشگاه‌های کانادا در مقطع دکتری، ابتدا باید با اساتید دانشگاه‌های مرتبط مکاتبه کرده و یک استاد راهنما برای تز دکترای خود پیدا کنید. برخی دانشگاه‌ها پذیرش را به‌صورت کمیته‌محور انجام می‌دهند و نیازی به ارتباط مستقیم با اساتید از ابتدا نیست.
مراحل یافتن استاد راهنما:
تهیه لیست دانشگاه‌های مرتبط
بررسی دانشگاه‌هایی که رشته شما را ارائه می‌دهند.
بررسی شرایط پذیرش شامل حداقل معدل، نمره زبان و سابقه تحقیقاتی.
تهیه ایمیلی از سوابق تحصیلی و شغلی
ارسال ایمیل با توضیح خلاصه‌ای از سوابق تحصیلی، مقالات چاپ‌شده و حوزه‌های تحقیقاتی موردعلاقه.
متن ایمیل باید بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ کلمه و قانع‌کننده باشد.
انتخاب اساتید مرتبط با حوزه تحقیقاتی
مراجعه به وب‌سایت دپارتمان دانشگاه و بررسی حوزه تحقیقاتی اساتید.
ارسال ایمیل به اساتید
ذکر مقطع تحصیلی و ترم ورودی در عنوان ایمیل.
پرهیز از ارسال ایمیل‌های عمومی و کلی.
تمرکز بر ارتباط تحقیقاتی خود با حوزه پژوهشی استاد.
در ایمیل اولیه، از درخواست فاند خودداری کنید.
مصاحبه با استاد راهنما
بررسی مهارت‌های زبانی، دانش علمی، سوابق پژوهشی و ارتباط با تحقیق استاد.
مطالعه دقیق سوابق پژوهشی استاد و آماده شدن برای سوالات.
۲. اپلای برای دانشگاه و ارسال مدارک
مراحل اپلای:
بررسی مدارک موردنیاز
مطالعه دقیق قسمت “How to Apply” و “Admission Requirements” در وب‌سایت دانشگاه.
بررسی ددلاین اپلای
ارسال تمام مدارک و توصیه‌نامه‌ها قبل از ددلاین تعیین‌شده.
ساخت اکانت در وب‌سایت دانشگاه
ثبت‌نام در بخش “Graduate School” و ساخت اکانت.
تکمیل اپلیکیشن آنلاین و آپلود مدارک
وارد کردن اطلاعات فردی، سوابق تحصیلی، نام استاد راهنما و سایر اطلاعات.
پرداخت هزینه اپلیکیشن
پرداخت اپلیکیشن فی با ویزا کارت یا مسترکارت.
بررسی وضعیت اپلیکیشن
فعال کردن پورتال دانشگاهی و پیگیری وضعیت اپلیکیشن.
دریافت و تأیید پذیرش
بررسی دقیق نامه پذیرش و در صورت نیاز، تأیید آن در اپلیکیشن.
بهترین دانشگاه‌های کانادا برای تحصیل دکترا
| نام دانشگاه | رتبه کشوری | رتبه جهانی |
|---|---|---|
| دانشگاه تورنتو | ۱ | ۱۷ |
| دانشگاه مک‌گیل | ۲ | ۳۰ |
| دانشگاه بریتیش کلمبیا | ۳ | ۳۴ |
| دانشگاه آلبرتا | ۴ | ۱۱۱ |
| دانشگاه واترلو | ۵ | ۱۱۲ |
| دانشگاه وسترن | ۶ | ۱۱۴ |
| دانشگاه مونترال | ۷ | ۱۴۱ |
| دانشگاه کلگری | ۸ | ۱۸۲ |
| دانشگاه مک‌مستر | ۹ | ۱۸۹ |
| دانشگاه اتاوا | ۱۰ | ۲۰۳ |
هزینه تحصیل دکتری در کانادا و دریافت بورسیه
شهریه مقطع دکتری در کانادا بسیار متغیر است. به‌طور میانگین بین ۱۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ دلار در سال برای دانشجویان بین‌المللی است. برخی دانشگاه‌ها دانشجویان را بورسیه کرده و برخی دیگر شهریه دریافت می‌کنند.
مثال هزینه‌های تحصیل در دانشگاه مک‌گیل (۲۰۲۳-۲۰۲۴):
| هزینه‌ها | ترم پاییز (دلار) | ترم زمستان (دلار) |
| شهریه | ۸,۸۵۴ | ۸,۸۵۴ |
| هزینه‌های انجمن دانشجویی | ۱۷۹.۵۱ | ۱۰۴.۶۷ |
| خدمات دانشجویی / ورزشی | ۳۴۰.۵۱ | ۳۴۰.۵۱ |
| هزینه ثبت‌نام و امور اداری | ۲۲۵.۳۸ | ۱۶۰.۶۰ |
| حق کپی‌رایت | ۱۶.۳۵ | ۱۶.۳۵ |
| خدمات IT | ۱۳۹.۸۰ | ۱۳۹.۸۰ |
| بیمه خدمات دندانپزشکی | ۲۱۷.۵۲ | – |
| بیمه خدمات درمانی بین‌المللی | ۹۵۱.۰۰ | – |
| مجموع | ۱۰,۹۲۴.۲۷ | ۹,۶۲۴.۱۳ |
همچنین بسیاری از دانشجویان دکتری بورسیه‌ای در حدود ۳۰,۰۰۰ دلار در سال دریافت می‌کنند.
بورسیه‌های دولتی در کانادا
بورسیه‌های دولتی کانادا برای دانشجویان بین‌المللی نیز در نظر گرفته شده‌اند، اما متأسفانه ایران جزو کشورهای مشمول این بورسیه‌ها نیست. با این حال، برای آشنایی بیشتر، در ادامه به دو مورد از مهم‌ترین بورسیه‌های دولتی کانادا اشاره می‌کنیم:
1. بورسیه ونیه (Vanier Canada Graduate Scholarships) این بورسیه سالانه مبلغ ۵۰ هزار دلار کانادا (معادل ۳۷,۲۱۰ دلار آمریکا) را برای مقطع دکترا در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی، علوم طبیعی، علوم مهندسی و علوم بهداشت به دانشجویان برتر داخلی و خارجی پرداخت می‌کند.
2. بورسیه بنیاد پیر الیوت ترودو (Pierre Elliott Trudeau Foundation Doctoral Scholarships) این بورسیه به مدت سه سال، سالانه ۴۰ هزار دلار کانادا (معادل ۲۹,۷۷۰ دلار آمریکا) به دانشجویان کانادایی و بین‌المللی اختصاص می‌دهد. برای دریافت این بورسیه، دانشگاه محل تحصیل شما (در کانادا یا خارج از آن) باید شما را نامزد کند.
بورسیه‌های دانشگاهی در کانادا
دانشگاه‌های کانادا نیز سالانه بودجه‌های مختلفی را برای حمایت از دانشجویان دکترا اختصاص می‌دهند. این بورسیه‌ها معمولاً از طریق وب‌سایت‌های دانشگاه‌ها اعلام می‌شوند و دانشجویان باید برای دریافت آن‌ها درخواست دهند.
نمونه‌ای از بورسیه‌های دانشگاهی:
فلوشیپ دانشگاه بریتیش کلمبیا (University of British Columbia Four Year Doctoral Fellowship) این فلوشیپ حداقل ۱۸,۲۰۰ دلار کانادا را به ازای هر سال تأمین می‌کند و همچنین هزینه کامل تحصیل دانشجویان نخبه داخلی و خارجی را در کل دوره چهار ساله دکترا پوشش می‌دهد.
بورسیه‌های اساتید
اساتید دانشگاه‌های کانادا نیز سالانه به دانشجویان و پژوهشگران برتر در مقطع دکترا بورسیه ارائه می‌دهند. این بودجه معمولاً از سوی دانشگاه تأمین شده و به شکل‌های زیر ارائه می‌شود:
1. دستیار پژوهشی (Research Assistant) دانشجویان در این نقش با یکی از اعضای هیئت‌علمی در انجام تحقیقات، جمع‌آوری داده‌ها، آنالیز، نگارش گزارش‌ها و ساماندهی آزمایشگاه همکاری کرده و در ازای آن حقوق دریافت می‌کنند. این مبلغ معمولاً به صورت کسر از شهریه اعمال می‌شود و در برخی موارد هزینه‌های زندگی را نیز پوشش می‌دهد.
2. دستیار آموزشی (Teaching Assistant) دانشجویان دکترا می‌توانند با تدریس دروس، تصحیح اوراق امتحانی و مدیریت بخش‌های آزمایشگاهی، به اساتید کمک کرده و حقوق دریافت کنند. برای این موقعیت، دانشجویان باید علاوه بر داشتن شرایط تحصیلی عالی، مهارت‌های تدریس و توانایی انتقال مفاهیم را نیز نشان دهند.
بورسیه‌های فول فاند (Fully Funded Scholarships)
بورسیه فول فاند کمک‌هزینه‌ای است که شهریه تحصیل دانشجویان دکترا را برای چهار سال پوشش می‌دهد و در برخی موارد هزینه‌های سفر، مسکن، کتاب‌های درسی، بیمه و سایر هزینه‌های زندگی را نیز شامل می‌شود. این نوع بورسیه‌ها رقابتی هستند و معمولاً به دانشجویان ممتاز اعطا می‌شوند.
نمونه‌ای از فول فاند: در تصویر زیر، نمونه‌ای از نامه فاند یکی از دانشجویان دانشگاه مک مستر نشان داده شده است که شامل اسکالرشیپ‌های مختلفی از سوی استاد راهنما و دانشگاه است. مجموع این کمک‌ها هزینه تحصیل او را پوشش داده و حتی مبلغی فراتر از آن نیز دریافت کرده است.
تحصیل رایگان در مقطع دکترا در کانادا
تحصیل رایگان دکترا در کانادا امکان‌پذیر است. دولت کانادا سالانه بودجه زیادی را به دانشگاه‌ها و نهادهای تحقیقاتی اختصاص می‌دهد تا از دانشجویان دکترا حمایت کند. این حمایت‌ها شامل بورسیه‌های کامل (Fully Funded) و بورسیه‌های جزئی (Partial Fund) است. مقدار فاند دریافتی به عوامل متعددی از جمله سوابق تحصیلی، تحقیقاتی، بودجه استاد و دانشگاه بستگی دارد.
سوالات متداول
چه زمانی باید برای تحصیل دکترا در کانادا ۲۰۲۴ اقدام کرد؟
حداقل ۸ تا ۱۲ ماه قبل از شروع ترم باید اقدام کنید. برای ترم سپتامبر ۲۰۲۴، توصیه می‌شود از سپتامبر یا اکتبر ۲۰۲۳ مکاتبات خود را با اساتید آغاز کنید.
ساختار دوره دکترا در کانادا چگونه است؟
تحصیل دکترا در کانادا معمولاً ۴ تا ۶ سال طول می‌کشد و بیشتر از ابتدا بر تحقیق و پژوهش متمرکز است. برخی دانشگاه‌ها در پایان سال اول یا دوم آزمون جامع برگزار می‌کنند و در پایان دوره، دانشجویان باید از تز دکتری خود دفاع کنند.
آیا محدودیت سنی برای تحصیل دکترا در کانادا وجود دارد؟
خیر، اما سن متقاضی باید منطقی باشد. برای مثال، پذیرش افراد بالای ۴۰ سال ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
شرایط دریافت بورسیه دکترا چیست؟
پذیرش در یکی از دانشگاه‌های کانادا
معدل حداقل ۱۷ (در صورت داشتن رزومه قوی، امکان پذیرش با معدل پایین‌تر وجود دارد)
نمره آیلتس حداقل ۶.۵
داشتن مقالات علمی در ژورنال‌های معتبر
عدم دریافت بورسیه از نهادهای کانادایی دیگر
. چگونه می‌توان بورسیه‌های تحصیلی دکترا در کانادا را جستجو کرد؟
سه وب‌سایت معتبر برای جستجوی بورسیه‌های دکترا:
چه رشته‌هایی بیشترین شانس دریافت بورسیه دکترا را دارند؟
رشته‌های مهندسی، علوم کامپیوتر، علوم طبیعی، علوم اجتماعی، مدیریت و بهداشت معمولاً بورسیه‌های بیشتری دریافت می‌کنند.
آیا امکان دریافت بورسیه پست‌دکترا در کانادا وجود دارد؟
بله. برخی از فلوشیپ‌های پست‌دکترا:
آیا تحصیل دکترا در کانادا رایگان است؟
خیر، اما امکان دریافت بورسیه‌های مختلف برای پوشش شهریه و هزینه‌های زندگی وجود دارد.
آیا امکان تحصیل مجدد در مقطع دکترا در کانادا وجود دارد؟
شانس پذیرش برای دکترای مجدد در همان رشته بسیار کم است، زیرا اساتید معمولاً پذیرش دانشجویی که قبلاً دکترا گرفته را منطقی نمی‌دانند.